Nhật Bản có hệ thống y tế hiện đại và dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao. Tuy nhiên, việc khám bệnh ở Nhật Bản có rất nhiều điểm khác biệt với Việt Nam, cộng thêm sự khác biệt về ngôn ngữ, văn hoá điều đó mang lại không ít khó khăn cho du học sinh Việt Nam, đặc biệt là các bạn mới sang Nhật. Mình viết bài viết này hy vọng sẽ giúp ích bạn trong quá trình tiếp cận hệ thống y tế ở Nhật Bản. 

1. Điểm khác biệt của hệ thống y tế Nhật Bản so với Việt Nam

• Hệ thống bảo hiểm y tế: Nhật Bản có hệ thống bảo hiểm phổ quát, tức là bất cứ người dân nào (bao gồm cả người nước ngoài cư trú tại Nhật). Bảo hiểm của Nhật được sử dụng ở cả cơ sở y tế nhà nước và tư nhân. Tỷ lệ chi trả của bảo hiểm y tế tùy vào độ tuổi (ví dụ như trẻ em dưới 6 tuổi và  người già 70-74 tuổi có thu nhập thấp là 80%, người già trên 75 tuổi là 90%). Đối với du học sinh và người đi làm tại Nhật thì hầu hết nằm trong độ tuổi 6-74 tuổi nên tỷ lệ chi trả của bảo hiểm y tế là 70%, và bạn chỉ phải trả 30% chi phí y tế.
• Hệ thống y tế phân bổ đều: Khác với Việt Nam là muốn tiếp nhận các điều trị chuyên sâu, người bệnh phải lên các tỉnh thành lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, thì tại Nhật các cơ sở y tế phân bổ đều, đặc biệt là các cơ sở y tế chuyên sâu, bậc cao. Mỗi tỉnh đều có bệnh viện hạng đặc biệt( 特定機能病院) như bệnh viên đại học（大学病院), viện nghiên cứu,...Bởi vậy mà bạn có thể tiếp nhận các dịch vụ y tế chuyên sâu, tiên tiến.
• Cần phải đặt lịch trước: Đây là một nét đặc trưng trong văn hoá của người Nhật, không chỉ trong khám bệnh mà còn ở  nhiều lĩnh vực  khác nhau của đời sống. Khác với Việt Nam là bạn có thể đến bệnh viện khám bất cứ lúc nào mà không cần đặt lịch trước. Ở Nhật dù là khám ở phòng khám hay bệnh viện lớn, bạn đều cần phải gọi điện cho bệnh viện xem có khám được luôn trong ngày luôn hay cần đặt lịch vào một ngày khác. Một mẹo dành cho bạn là nếu có triệu chứng không chịu được,  cần đi khám gấp bạn nên gọi xe cấp cứu hoặc đến trực tiếp khoa khám bệnh cấp cứu(救急外来）của bệnh viện.
• Cần giấy giới thiệu: Nếu bạn muốn đi khám ở các bệnh viện lớn như bệnh viện Đại học, trung tâm ung bướu, bạn cần giấy giới thiệu từ các phòng khám hay bệnh viện ở cấp thấp hơn. Đây là cách người Nhật phân bổ nguồn lực y tế, tránh trường hợp bệnh viện tuyến cao trong tình trạng quá tải và đảm bảo nguồn lực y tế tuyến trên cho các ca bệnh nặng. Do vậy nếu bạn có triệu chứng nhẹ, mình khuyến cáo bạn đến phòng khám hoặc bệnh viện địa phương tránh đi thẳng lên các bệnh viện lớn, như vậy vừa tiết kiệm thời gian cho bạn vừa giúp bạn giải quyết nhanh vấn đề sức khỏe của mình.
• Bệnh viện có quyền từ chối tiếp nhận bệnh nhân: Đây là đặc điểm chung của Nhật Bản cũng như các nước tiên tiến. Các bạn có thể thường thấy các tin như xe cấp cứu ở Seoul hay ở Tokyo bị nhiều bệnh viện từ chối tiếp nhận và bệnh nhân tử vong trong quá trình vận chuyển. Lý do cho điều này là nếu bệnh viện không đủ nhân lực, vật tư, thiết bị để tiếp nhận và điều trị bệnh nhân, việc không tiếp nhận và để bệnh nhân đến cơ sở khác có đủ điều kiện sẽ tốt cho cả bệnh nhân và bệnh viện. Đó là tư duy của hệ thống y tế ở Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước Châu Âu.

2. Đảm bảo rằng bạn đã đăng ký bảo hiểm y tế quốc gia (国民健康保険 - Kokumin Kenkō Hoken)

Một trong những điều quan trọng đầu tiên khi bạn đến Nhật là đăng ký bảo hiểm y tế quốc gia. Bảo hiểm y tế giúp bạn chi trả 70% chi phí khám chữa bệnh, trong khi bạn chỉ cần thanh toán 30% còn lại. Bạn sẽ cần mang theo thẻ bảo hiểm này mỗi khi đi khám bệnh để được giảm chi phí. Nếu không có bảo hiểm, chi phí khám chữa bệnh sẽ rất đắt đỏ. 

•  Đăng ký: Bạn có thể đăng ký bảo hiểm tại ủy ban hành chính của địa phương nơi bạn sinh sống (市役所 - Shiyakusho hoặc 町役場 - Machiyakuba).
• Lưu ý: 
  • Khi chuyển địa chỉ cư trú, bạn cần thông báo với văn phòng địa phương mới và cập nhật thông tin thẻ bảo hiểm. 
  • Hiện nay Nhật Bản đang tích cực số hoá hệ thống hành chính. Thẻ bảo hiểm y tế được tích hợp trong thẻ số cá nhân ( My number card - マイナンバーカード）. Thẻ số cá nhân  giống như thẻ căn cước công dân ở Việt Nam. Tại các cơ sở y tế, マイナンバーカード có thể được sử dụng thay cho thẻ bảo hiểm y tế.

3. Lựa chọn cơ sở y tế

Tại Nhật, bạn có thể lựa chọn giữa các loại cơ sở y tế sau:

•  Phòng khám tư nhân (診療所、クリニック): Đây là nơi bạn có thể khám các bệnh thông thường. Phòng khám tư nhân thường có quy mô nhỏ và chuyên về một số lĩnh vực y tế nhất định như nội khoa, nhi khoa, da liễu, hoặc nha khoa.
• Bệnh viện (病院): Các bệnh viện lớn hơn thường phục vụ bệnh nhân có các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn hoặc cần khám chuyên khoa.
• Cấp cứu (救急): Nếu gặp vấn đề sức khỏe khẩn cấp hoặc cần khám ngoài giờ làm việc của các cơ sở y tế, bạn có thể tới khoa khám bệnh cấp cứu(救急外来）của  bệnh viện hoặc gọi xe cấp cứu bằng cách gọi số 119.

4. Chuẩn bị trước khi đi khám

•  Mang theo thẻ bảo hiểm(保険証） hoặc thẻ số cá nhân（マイナンバーカード : Như đã đề cập, thẻ bảo hiểm giúp bạn giảm chi phí khám chữa bệnh.
• Thẻ cư trú (在留カード): Bạn cũng nên mang theo thẻ cư trú để xác nhận danh tính.
• Chuẩn bị trước thông tin về triệu chứng: Nếu bạn không giỏi tiếng Nhật, hãy viết ra các triệu chứng của bạn bằng tiếng Nhật hoặc tiếng Anh bằng cách sử dụng các trang web dịch hoặc nhờ  người giỏi tiếng Nhật. Một số phòng khám có dịch vụ phiên dịch, nhưng không phải tất cả các nơi đều cung cấp. Mình khuyến khích nếu bạn không giỏi tiếng Nhật thì nên đi cùng người quen giỏi tiếng Nhật.

5. Quy trình khám bệnh

•  Đặt lịch hẹn: Ở Nhật, hầu hết các phòng khám đều yêu cầu đặt lịch hẹn trước khi đến khám. Bạn có thể gọi điện hoặc đặt hẹn trực tuyến. Nếu không đặt lịch trước, bạn có thể phải chờ rất lâu.
• Điền thông tin bệnh nhân: Khi đến phòng khám lần đầu tiên, bạn sẽ được yêu cầu điền một tờ khai thông tin bệnh nhân (問診票 ). Tờ khai này bao gồm các thông tin về triệu chứng và tiền sử bệnh của bạn.
• Khám bệnh: Sau khi điền thông tin, bạn sẽ được gặp bác sĩ để tiến hành khám. Nếu bạn không nói được tiếng Nhật, bạn có thể yêu cầu hỗ trợ phiên dịch, nhưng điều này sẽ phụ thuộc vào từng cơ sở.
• Làm các xét nghiệm: Tuỳ vào triệu chứng mà bác sĩ sẽ đưa ra các xét nghiệm. Một số xét nghiệm bạn có thể làm luôn trong ngày, một số bạn phải đến bệnh viện vào một ngày khác. 
• Thanh toán: Sau khi khám xong, bạn sẽ đến quầy thanh toán (会計 ). Với bảo hiểm y tế, bạn chỉ phải trả 30% chi phí khám chữa bệnh. Ngoài ra, bạn có thể cần mua thuốc tại nhà thuốc bệnh viện hoặc các nhà thuốc(薬局） ở ngoài.

6. Mua thuốc

•  Sau khi khám, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc nếu cần thiết.　Thuốc có thể nhận tại nhà thuốc bệnh viện hoặc mua tại nhà thuốc ở ngoài. Nếu mua ở ngoài, bạn mang đơn thuốc  đến nhà thuốc để mua. Thuốc sẽ được phát và hướng dẫn sử dụng rõ ràng.
• Nếu có bất kỳ thắc mắc gì về thuốc hoặc cách dùng, đừng ngại hỏi dược sĩ tại nhà thuốc.

7. Ứng phó khi gặp vấn đề khẩn cấp

•  Gọi xe cấp cứu: Nếu bạn gặp tình huống khẩn cấp, hãy gọi số 119 để yêu cầu xe cấp cứu. Đội ngũ y tế sẽ đến nhanh chóng để hỗ trợ. Lưu ý rằng dịch vụ cấp cứu không tính phí.
• Sử dụng các dịch vụ hỗ trợ du học sinh: Một số trường đại học có dịch vụ y tế dành riêng cho du học sinh hoặc cung cấp các thông tin hướng dẫn về y tế bằng tiếng Việt hoặc tiếng Anh. Hãy liên hệ với trường để được hỗ trợ khi cần thiết.

8. Một số lưu ý khác

•  Ngôn ngữ: Tiếng Nhật là ngôn ngữ chính được sử dụng tại các cơ sở y tế. Tuy nhiên, một số bệnh viện hoặc phòng khám tại các thành phố lớn như Tokyo, Osaka có thể cung cấp dịch vụ hỗ trợ bằng tiếng Anh, tiếng Việt. Hãy tìm hiểu trước nếu bạn không tự tin về tiếng Nhật.
•  Giờ làm việc: Phòng khám và bệnh viện tại Nhật thường mở cửa vào giờ hành chính, từ thứ Hai đến thứ Bảy. Các phòng khám thường đóng cửa vào Chủ Nhật và ngày lễ. Vì vậy, hãy lên kế hoạch trước khi cần đi khám bệnh.

Hi vọng bài viết trên của mình sẽ giúp bạn giải quyết các khó khăn trong quá trình tiếp cận y tế tại Nhật. Quan trọng hơn cả là bạn hãy giữ gìn sức khoẻ để không cần đến bệnh viện nhé.