高等専門学校 gọi tắt là 高専 - kousen, là một hình thức giáo dục đặc biệt chỉ có tại Nhật, chủ yếu về đào tạo nghề trong các ngành kỹ thuật. Kousen có những đặc điểm khác biệt mà không một cơ sở giáo dục nào có, hãy cùng khám phá qua bài viết này.

1. 高専 là gì?

高専 là hình thức giáo dục sau trung học (高等教育機関) như trường Đại học, senmon. Thời gian học ở 高専 là 5 năm. Nội dung học tập trung vào việc đào tạo các kỹ năng nghề nghiệp để có thể làm việc ngay sau khi tốt nghiệp.
高専 là hình thức giáo dục đặc biệt của Nhật, tuy nhiên nếu để dễ hình dung, thì mình thấy 高専 giống với trường nghề của Việt Nam về nội dung đào tạo.
Hiện tại vào thời điểm 7/2024, Nhật Bản có 58 trường kousen (51 trường Quốc lập, 3 trường công lập, 4 trường tư lập) và có 60 nghìn học sinh theo học (theo số liệu của Bộ Giáo dục Văn hoá Thể thao Khoa học Công nghệ Nhật Bản MEXT). Ngoại trừ 4 tỉnh Saitama, Kanagawa, Yamanashi, Shiga, Saga thì trung bình mỗi tỉnh thành phố tại Nhật đều có ít nhất 1 trường kousen.
Phiên dịch tiếng Anh của kousen là National Institute of Technology, ○○ College（○○ ：tên trường).

2. Đặc điểm của 高専

• a. Sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở là có thể thi vào
  Sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở là có thể thi vào trường kousen. Đối với du học sinh sang Nhật hầu hết là sau khi tốt nghiệp THPT nên sẽ thi vào trực tiếp vào năm 3 của kousen, chứ không phải bắt đầu từ năm 1.
• b. Thời gian học 5 năm
  Thời gian học của kousen là 5 năm (đối với khoa đóng tàu là 5 năm 6 tháng). Với du học sinh vào kousen trực tiếp ở năm 3 sẽ chỉ cần học 3 năm là năm 3, năm 4, năm 5.
• c.Nội dung học thiên về thực hành
  Như mình có đề cập ở trên trường kousen giống với trường nghề của Việt Nam về nội dung đào tạo, tập trung vào đào tạo kỹ năng hành nghề. Chủ yếu các giờ học sẽ là giờ thực hành. Từ năm 1 đến năm 5 số giờ thực hành ngày càng nhiều, số giờ lý thuyết sẽ khác đi. Điều này cho thấy kousen giống trường Senmon hơn là Đại học nơi thiên về kiến thức hàn lâm.
• d.Đào tạo chủ yếu là lĩnh vực kỹ thuật, hàng hải
  Ngành đào tạo chủ yếu của kousen là cơ khí, đóng thuyền. Các khoa của các trường là khác nhau nhưng có thể liệt kê ví dụ ở đây là :
  Khối ngành kỹ thuật: Khoa Cơ khí, Khoa Kỹ thuật Điện, Khoa Kỹ thuật Điều khiển Điện tử, Khoa Kỹ thuật Thông tin, Khoa Kỹ thuật Vật liệu, Khoa Kiến trúc, Khoa Kỹ thuật Môi trường và Đô thị
  Khối ngành hàng hải: Khoa thương mại hàng hải
  Ngoài ra một số trường còn có các khoa: Khoa Kinh tế số, Khoa Thiết kế Thông tin, Khoa Thông tin Truyền thông, Khoa Vận chuyển quốc tế.
• e. Mỗi lớp học chỉ có 40 học sinh
  Vì kousen là bậc học sau trung học, nó giống với các trường cấp ba, mỗi lớp tối đa chỉ có 40 học sinh.
• f. Học phí thấp
  Học phí trường kousen quốc lập, công lập vào khoảng 25man/ năm, một số tiền rất rẻ so với học phí trường Senmon và Đại học.Học phí trường kousen tư lập vào khoảng 80 man/năm, tương đương với các trường Senmon.
• g. Có các cuộc thi robot, lập trình, thiết kế với quy mô toàn quốc
  Hằng năm đều có các cuộc thi robot, lập trình, thiết kế,... với quy mô toàn quốc đối với tất cả học sinh kousen.
• h. Sau khi tốt nghiệp sẽ nhận bằng 準学士
  Sau khi tốt nghiệp bạn sẽ nhận bằng 準学士 (chuẩn Cử nhân), để thành 学士 (Cử nhân) bạn cần học thêm 2 năm nữa. Điều mà mình sẽ giải thích kĩ hơn ở mục con đường học lên.
• i. Tỉ lệ đậu việc làm cao
  Nhân lực ngành kỹ thuật ngày càng thiếu. Học tại kousen chuyên về thực hành, khi ra trường kỹ năng hành nghề tốt, so với sinh viên tốt nghiệp Đại học khối ngành kỹ thuật lại trẻ hơn 2 tuổi nên được phía các doanh nghiệp yêu thích, tỷ lệ đậu việc làm cao. Doanh nghiệp mà người tốt nghiệp kousen có những tập đoàn lớn, lâu đời của Nhật.
• j. Con đường học lên sau tốt nghiệp
  Có hai con đường học lên chủ yếu cho người tốt nghiệp kousen

Con đường số 1: Học lên 2 năm tiếp theo ở 専門科, sau khi tốt nghiệp nhận bằng 学士

Hầu hết các trường kousen đều có 専門科 để những người tốt nghiệp để học lên. Thời gian học ở 専門科 là 2 năm, học phí là không thay đổi và sẽ nhận bằng 学士 (Cử nhân) sau khi tốt nghiệp.

Con đường số 2: 編入 lên năm 3 Đại học: Sau khi tốt nghiệp 高専 bạn cũng có thể thi 編入 vào năm 3 của các trường Đại học.

Cả hai con đường trên, sau khi hoàn thành muốn học thêm, người học có thể thi vào Cao học (大学院). Dưới đây là bức tranh mô phỏng mối tương quan quan hệ giữa kousen và các cơ sở giáo dục.

Nguồn ảnh: 高等専門学校（高専）について、文部学省
Một sự thật là 95% du học sinh vào kousen sẽ thi 編入 vào khoa kỹ thuật của các trường Đại học Quốc lập.

• k.　Học bổng MEXT có một chương trình riêng dành cho kousen
  Học bổng Chính phủ MEXT có nhiều chương trình học Đại học, Cao học, và trong đó có chương trình dành cho kousen. Nếu đậu học bổng MEXT bậc kousen, bạn không phải lo về mặt tài chính mà chỉ cần tập trung học. Thực tế là du học sinh ở các trường kousen chủ yếu là học sinh học bổng chính phủ hoặc học bổng các chương trình liên kết.

3. Những ai nên vào 高専

Học kousen học phí thấp, khả năng xin việc cao, lại có khả năng thi lên các khoa kỹ thuật của các trường Đại học Quốc lập, bởi vậy đây sẽ là lựa chọn hoàn hảo cho các bạn muốn học ngành kỹ thuật, hàng hải （理系) mà không có điều kiện tài chính. Đầu thi vào kousen cũng không khó nhưng thi vào Đại học, bởi vậy nếu muốn học 理系 nhưng không thi đỗ vào các trường Đại học, bạn có thể lựa chọn kousen. Sau khi tốt nghiệp kousen nếu muốn học lên bạn thi hennyu vào năm 3 khoa kỹ thuật của các trường Đại học nổi tiếng. Đây cũng là con đường phổ biến đối với du học sinh.
Còn bạn đang ở Việt Nam, muốn rút ngắn quá trình du học hoặc cảm thấy bản thân khó đỗ chương trình Đại học, bạn có thể thi vào chương trình kousen của học bổng MEXT.

Trên đây là giới thiệu khái quát về kousen một hình thức giáo dục độc lạ của Nhật, hi vọng bạn sẽ nắm được đặc điểm của hình thức giáo dục này và xem xét nó vào trong một trong những lựa chọn cá nhân.

Nguồn tham khảo:

• 1.高等専門学校（高専）について、文部学省
• 2.第3学年編入学試験(外国人対象) －制度の概要－、国立高度専門学校機構
• 3.高等専門学校、Wikipedia